Hataylı hemşehrimiz, Kocaeli Üniverstesi Öğretm Üyesi, çok dağerli akademisyen Akıllı Şehir ve Yangın Uzmanı Necmi Özdemir, hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerine çıkmasıyla orman yangınlarının 3 kat artabileceğine dikkat çekerek nedenleriyle alınması gereken önlemleri hataylim.com için yazdı.
Değerli Akademisyen Necmi Özdemir Hocamızın orman yangınları konusundaki çok değerli görüş, düşünce, öneri ve uyarıları şöyle:
ORMAN YANGINLARI 3 KAT ARTABİLİR….!
Neden mi…?
1) İklim Değişikliğinin etkisi
2) Pandemi sonrası biriken ortam değişiklik istemleri
3) Evden çıkabilmenin verdiği rahatlık nedeniyle Sınırsız / kuralsız eylemler
4) Halkı korkuya paniğe sevk etmek, siyasi ve ekonomik sonuçlar elde etmek için terör örgütleri tarafından sabotaj sonucu çıkartılan yangınlar
Geçen hafta, Endüstriyel yangınlara dikkat çekmiştik.Yazının yayınlandığı günün ertesi sabahı(29 mayıs 2022-08.45’te)Gebze’de bir fabrika komple yandı…,
İlk tesbitte ,çıkış sebebi kestirilemeyen yangın hızla çatıdan yayılmış. Ancak enteresan olan fabrikanın tamamının yok olmasına neden olan olaydan, bir hafta öncede iş makinası yangını olmuş aynı fabrikada. Personelin ağırlıklı Suriye ve Afganistan uyruklu vatandaşlar çalıştığı bir tesis olduğu iddiası var.
Umarım Orman Yangınları konusunda dikkatli olmamız hedefli aşağıdaki yazımız olumlu algı oluşturur…,
Önce istatiksel verilere göz gezdirelim ;
1 )Türkiye’deki ve Dünya’daki son 5 yılda olan yangınları;
Ülkemiz, benzer iklim ve orman yapısına sahip Akdeniz ülkeleri ile tüm dünyada olduğu gibi orman yangınlarıyla, artan kuraklık ve küresel ısınmanın da etkileri ile her geçen yıl bir önceki yıla daha fazla karşılaşılmaktadır.
Bunun en belirgin nedeni, havanın ani ısınması ve soğuması ile ortaya çıkan kararsız hava halleri diye tanımlanan kuvvetli rüzgarlar ve bu rüzgarların neden olduğu düşük nem oranlarıdır.
Tarihimizin en büyük orman yangınlarıyla karşılaştığımız, 2021 yılı Temmuz ve Ağustos aylarında Basra Alçak Basıncı ve kuzeyden esen karasal rüzgarlar sebebi ile hava nemi %10’nun altına düşerken, rüzgar hızları 70km/saatin üzerine çıkmıştır. Orman yangınları açışından olumsuz bu meteorolojik şartlar yaklaşık 2 hafta boyunca etkisini göstermiştir.
Orman yangınları ile ilgili istatistikleri incelediğimizde, 2017 -2021 yıllarını kapsayan son 5 yılda,
2017 yılında 2,411 adet orman yangınında 11.993 hektar,
2018 yılında 2167 adet orman yangınında 5.644 hektar,
2019 yılında 2.688 adet orman yangınında 11.332 hektar,
2020 yılında 3.399 adet orman yangınında 20.971 hektar,
2021 yılında 2.793 adet orman yangınında 139.503 hektar orman alanı yangınlardan zarar görmüştür.
Dünyada ve Akdeniz ülkelerindeki orman yangınları istatistiklerine göre;
Son 5 yılda Dünyada Orman Yangınlarından etkilenen alanlar (Hektar)aşağıda tabloda gösterilmiştir.
| ÜLKE | ABD | Kanada | Portekiz | İspanya | Fransa | İtalya | Yunanistan |
| 2017 | 4.057.413 | 3.589.423 | 539.921 | 178.234 | 26.378 | 161.987 | 13.393 |
| 2018 | 3.548.078 | 2.328.851 | 44.578 | 25.162 | 5.124 | 19.481 | 15.464 |
| 2019 | 1.887.601 | 1.786.214 | 42.084 | 83.963 | 23.477 | 36.034 | 9.153 |
| 2020 | 4.096.364 | 227.477 | 67.170 | 65.923 | 17.077 | 55.656 | 9.300 |
| 2021 | 2.873.268 | 870.000 | 25.855 | 84.827 | 30.652 | 150.552 | 130.058 |
2) Cumhuriyet tarihinde,
2.1) En çok yangın hangi yıl oldu.
Cumhuriyet tarihinde, sayısal olarak en fazla yangın adedi, 2013 yılında; 3.755 adet orman yangın meydana gelmiş bu yangınlarda, 114.456 hektar orman yangınlardan zarar görmüştür.
Alansal olarak orman yangınlarından en büyük oranda etkilenen yıl 1945 yılıdır. 1945 yılında meydana gelen 1.169 adet orman yangınında 165.307 hektar orman alanı zarar görmüştür.
2.2) En uzun ne kadar sürdü?
Kayıtlarımıza göre, 2021 yılında Muğla ili, Köyceğiz ilçesinde 29 Temmuz günü meydana gelen orman yangını 12 Ağustos günü, 15 gün süren bir mücadele ile kontrol altına alınmıştır. Tamamen soğutulması yaklaşık 2 hafta daha devam etmiştir.
2.3) Bir yangın da en çok ne kadar alan yandı?
Tarihimizde kayıtlara geçen en büyük yangın, 28 Temmuz 2021 günü Manavgat ta meydana gelen ve Manavgat, Taşağıl, Akseki ve İbradı da zarara sebep olan orman yangınıdır, bu yangında toplam 47.574 hektar orman alanı zarar görmüştür.
3) 2 ‘de istediğim veriler referans olmak şartıyla Dünya da durum nedir
2021 yılında sadece ülkemizde değil, bütün dünyada orman yangınlarında artışlar yaşanmıştır.
2021 yılında Amerika Birleşik Devletlerinin Kaliforniya eyaletinde, 13 Temmuz 2021’de başlayan yangın 25 Ekim 2021’de kontrol altına alınmıştır. Başladığı tarihten 103 sonra söndürebilen yangın Kaliforniya eyaletinin tarihindeki en büyük en büyük orman yangını olarak kayıtlara geçmiştir. Bu yangında 389.837 hektar orman zarar görmüştür.
Sadece Amerika kıtasında değil, bizim ile benzer iklim ve orman yapısına sahip olan Akdeniz ülkelerinde de çok büyük orman yangınları ile karşılaşılmıştır
İtalya’da geçtiğimiz 12 yıllık sürede her Ağustos ayına gelindiğinde ortalama 29 bin 805 hektarlık alan zarar görürken, bu yıl yanan alan miktarı ise yüzde 300 civarında artmıştır. İtalya’da 2021’de meydana gelen orman yangınlarında 118 bin 873 hektarlık alan zarar görmüştür.
2021 yılında Yunanistan’ın orman yangınlarından etkilenen alan miktarı ortalamaların yüzde 1073 daha fazla gerçekleşmiştir. 2008-2020 arasında her yıl ağustos ayına gelindiğinde yangınlarda kaybedilen alan miktarı ortalama 9 bin 919 hektar olarak kayıtlara geçerken, bu sene ise yanan alan miktarı 116 bn 365 hektar olarak gerçekleşmiştir.
4) Orman yangınlarının Türkiye’de ve Dünya’da çıkış nedenleri ve bunların oranları;
Orman yangınlarının nedenleri arasında 2 ana neden vardır. Doğal yangınlar ki, bunlar yıldırım ve volkanlar sebebi ile ortaya çıkan yangınlardır. Ülkemizde doğal yangınların tamamı yıldırım kaynaklı yangınlar olup, son 10 yılı içeren kayıtlara göre bu yangınların sayısal oranı % 11 dir. Yıldırım yangınlarından zarar gören alanın oranı ise yaklaşık %1 dir.
Aynı istatistiklere göre, sayısal olarak%89 alansal olarak %99’ına tekabül eden orman yangınlarının sebebi olan insan kaynaklı yangınlarının büyük çoğunluğunu ihmal ve dikkatsiz ve kaza olarak nitelendirilen, insanların istemeden sebep oldukları sera ve bahçe temizliği, anız yakımı, piknik, çoban ve avcı ateşi, sigara vb. kaynaklı yangınlar oluşturmaktadır. Maalesef ki kasıtlı çıkarılan yangınlarda tespit edilmektedir. Kasıtlı çıkarılan yangınların oranı sayısal olarak %5 seviyelerindedir.
Enerji nakil hatları, trafik kazları vb. kazalar ile sebep olan orman yangınların sayısal oranı ise % 5 seviyelerindedir.
Dünyada yangın sebepleri ülkeler bazında değişiklik göstermektedir. Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya gibi kuzey ülkelerinde yıldırım yangınlarının sebep olduğu yangınlar daha fazla iken, Brezilya gibi tropikal iklime sahip ülkelerde orman yangınlarının sebeplerinin başında tarım arazisi açmak için insanların kasıtlı çıkardığı yangınlar gelmektedir.
İklim değişikliği ve küresel ısınmanın etkileri ile tüm dünyada orman yangınlarının sayılarında ve zarar gören alan miktarlarında büyük artışlar yaşanmaktadır. 2021 yılında ülkemizde olduğu gibi bütün dünya ülkelerinde yıllık ortalamaların üzerinde orman yangınlardan zarar görmüştür.
BU VERİLERİN IŞIĞINDA DİYORUZ Kİ…..!
Ormanlar, orman yangınlarına yabancı değildir, doğal olarak da yıldırım vb. çok farklı nedenlerle yangın çıkabiliyor. Dolayısıyla insanlar olmasa da ormanlarda yangın olacaktır. Ancak insan faktörü yangın sayısını artırıyor. İşte bu durumda yangınları önleme ve zararlarını azaltmak hususunda modern ve profesyonel ormancılık anlayışı devreye girmelidir. Yani idarenin bir takım tedbirler alması gerekiyor. Orman yangınlarının önlenmesi için; koruyucu tedbirler ve önleyici tedbirler alınabilir.
Orman yangınlarını daha ortaya çıkmadan önlemek için alınacak tedbirleri maddeler halinde sıralayacak olursak;
1- Orman Genel Müdürlüğü, yangın çıkma ihtimali yüksek yerleri tespit edip etkin önlemlerini artırmalı, bu alanlar kamuoyuna etkin bir şekilde duyurulmalı, çevreci dernekler ve sivil toplum kuruluşları ile daha etkin çalışıp işbirliği yapmalıdır.
2- . Dünya genelinde yaşanan Pandemi ve toplumsal hayat üzerindeki etkileri nedeniyle insanların daha fazla orman ve meralarda vakit geçirme isteği beraberinde yangın riskini artırıyor. Yangın riskinin yükseldiği kurak ( aylarda) gerek duyulursa ormana giriş ve çıkışlar yasaklanmalıdır.
3- Ormanda ateş yakılmamalı ve sigara izmaritleri yanık olarak atılmamalı, Cam ve cam kırıkları vb… şeyleri ormanlarda bırakmamalıdır. Bu gibi alınacak tedbirler halka ve Çevre örgütlerine daha fazla anlatılmalı, bir farkındalık oluşturulup halk bilinçlendirilmelidir. Özellikle okullarda çocuklarımıza doğaya zarar vermeden doğadan faydalanma yöntemleri öğretilmelidir.
4- Ormanlara yangın gözetleme kulelerin eskisi gibi aktif kullanımı için kuleciler yerel halktan ve ailelerden seçilmelidir. Ayrıca yangın mevsimi boyunca yangın riski yüksek olan ormanlarda motorize yangın ekipleri bulundurulmalıdır. Teknolojinin tüm imkânlarından faydalanılmalıdır.
5- Orman yangınlarında görev yapacak personel sayısı artırılarak vardiyalı çalışma imkânı sağlanmalıdır.
6- Özellikle yangına hassas bölgelerdeki yerleşim birimlerinde oturan halka yangına ilk müdahale için eğitici ve uyarıcı bilgiler verilmelidir. Orman Köylerine malzeme ve ilk müdahale eğitimi verilmelidir.
7- Ormanlarımızın bakımı yapılmalı olası yangın durumlarında yangının hızının yavaşlaması için seyreltime yapılması cok önemlidir. Bunun için İstanbul Kartal AYDOS ormanlık alanı önemli bir örnektir. Ağaç sıklığı seyreltilmiş, ağaçların dalları budanmış, örtü yangınlarına karşı orman temizlenmiş, ormana giriş çıkışların kontrol altına alınması için orman etrafı tel çitlerle korunmuş ve ormana araç ulaşımına açık alanlara güvenlik kapıları konulmuştur. Bu örnek tedbirlerin acilen yangın riskinin yüksek olduğu tüm ormanlarımızda uygulanması için Orman bakanlığı, İç içşleri bakanlığı, yerel yönetimler, Milli eğitim bakanlığı etkin şekilde kolektif akılla işbirliği yapıp seferber olmalı.
8- Yabancı ülke istihbaratları ile çalışan ve geçmiş yıllarda da ülkemizde Orman Yangınlarına sebep olan terör örgütlerinin faaliyetleri sonucu çıkan yangınlara karşı alınacak önlem ve tedbirlerin artırılması gerekmektedir. Maalesef 2021 yılında ülkemizin birçok noktasında eş zamanlı çıkan orman yangınları bir rastlantı sonucu veya ihmal ile çıkmış değil! Aynı veya yakın noktalarda başlayan birden çok yangının muhtemel PKK terör örgütü ve şehir yapılanması sonucu çıkartıldığı yüksek ihtimal. Bu tür sabotajların önlenmesi için daha caydırıcı, etkin askeri ve polisiye tedbirlerin alınması, ormanlık alanlara karşı kasıtlı yapılan suçların cezaların artırılması, ormanlık alanlara kurak mevsimlerde giriş çıkışların ciddi korunaklı hale getirilmesi gerekmektedir.
9- Orman Genel Müdürlüğünce 2019 yılında başlanılan Orman Yangın Gönüllüsü uygulaması daha da geliştirilerek, gönüllülerin orman yangınları konusundaki yetenek ve becerileri artırılmalıdır. Burada önemli olan sayıdan çok ekiplerin nitelikleri ve mevcut ekiplerle uyumlu çalışmaları olmalıdır.Olası büyük çaplı yangınlarda halkın, gönüllü kuruluş ve varsa gönüllü itfaiyecilerin hareket tarzını belirleyecek eğitimler artırılmalıdır. Bu tür yangınlara destek amacı gönderilecek asker veya askeri personel İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Eğitim Müdürlüğü tarafından yeterince bilgilendirilmeli gerekirse İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Şehir itfaiye yetkilileri, Orman itfaiye ve Milli Savunma Bakanlığı personelleri alınacak tedbir ve önlemler hakkında toplantılar yapılmalı sahada daha organize etkin çalışılması için uygulamalı yangın tatbikatları yapılmalıdır.
10- Bütün bu tedbirlere rağmen çıkan yangılara karşı, yangına zamanında müdahale önemlidir. Bir yangın durumunda 112 acil çağrı merkezine zaman kaybetmeden haber verilmelidir.
ÜLKECE YANGINSIZ GÜZEL YAZ GEÇİRMEMİZ TEMENNİSİYLE……
Sevgiyle ve Sağlıkla Kalın
ncmCozdmr
Hüsnü Baysal’ın katkılarıyla
